%0 Journal Article %T تغییر مکانی و زمانی تراز ‌ایست آبی زیرزمینی در آبخوان دشت مشگین، استان اردبیل %J پژوهش های آبخیزداری %I مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس %Z 2981-2313 %A حزباوی, زینب %A قراچورلو, مرتضی %D 2022 %\ 06/22/2022 %V 35 %N 2 %P 45-59 %! تغییر مکانی و زمانی تراز ‌ایست آبی زیرزمینی در آبخوان دشت مشگین، استان اردبیل %K تغییرپذیری %K توزیع مکانی %K دشت مشگین %K روش‌های درون‌یابی %K منابع آب زیرزمینی %R 10.22092/wmrj.2021.356299.1437 %X این پژوهش با هدف آگاهی از تغییر زمانی و مکانی تراز آب زیرزمینی در آبخوان دشت مشگین در استان اردبیل بر پایه‌ی تحلیل‌‌های آمار فضایی و وایازی (رگرسیون) زمانی و با داده‌‌های ژرفای آب زیرزمینی در مقیاس سالانه در 20 چاه نمونه در دهه‌ی 1395-1386 انجام شد. برای دست‌یابی به روش بهینه‌ی پهنه‌بندیِ تغییرهای مکانی تراز آب زیرزمینی از مقایسه‌ی روش‌های گوناگون درون‌یابی مانند تابع‌های شعاعی پایه، وزن‌دهی معکوس فاصله و کریجینگ بر پایه‌ی اعتبارسنجی متقاطع بهره‌گیری شد. رابطه‌های وایازی میان تراز آب زیرزمینی و سال‌‌های بررسی، برای شناخت شیوه‌ی افزایش و کاهش مجموعه‌ی زمانی داده‌‌ها برازش داده شدند. نتیجه‌ی مقایسه‌ی روش‌‌های درون‌یابی بر پایه‌ی اعتبارسنجی متقاطع نشان داد که ریشه‌ی دوم میانگین مربع‌های خطا به‌دست‌آمده از کاربرد روش‌‌های تابع‌های شعاعی پایه، وزن‌دهی معکوس فاصله و کریجینگ به‌ترتیب 21/98، 22/85 و 22/57 در 1386، و 23/45، 27/88 و 26/25 در 1395 بود. بنابراین، به‌دلیل توان به‌کار برده‌شده بر داده‌های پراکنده، و کم بودن جا‌های نمونه‌برداری در هر دو سال، خطای برآورد روش تابع شعاعی پایه کم‌ترین بود، و روش بهینه‌ی برآورد تراز آب زیرزمینی در آبخوان دشت مشگین دانسته شد. میانگین وزنی افت در کل آبخوان در این دهه نُه متر محاسبه شد. افزون بر این، نقشه‌ی هم‌افت تراز آب زیرزمینی نشان‌گر کاهش تراز آب زیرزمینی در نیمه‌ی غربی، و افزایش آن در نیمه‌ی شرقی آبخوان بود، که با عامل‌های انسانی (برداشت آب از چاه‌ها در زمین‌های کشاورزی) مرتبط است. در مجموع به‌نظر می‌رسد که دقت و کارآیی روش‌های درون‌یابی به ویژگی‌های منطقه و داده‌های بررسی‌شده بستگی دارد. در آبخوان دشت مشگین، بیش‌تر بودن تخلیه از تغذیه در افت‌وخیزهای سالانه‌ی تراز آب زیرزمینی مؤثر بوده است. بنابراین، برقرار کردن توازن میان الگوی کشت و آبیاری، و الگوی تغییر زمانی-مکانی تراز آب زیرزمینی در طرح‌های مدیریت آبخوان دشت مشگین ضروری است. %U https://wmrj.areeo.ac.ir/article_125520_875b2b6ae8da5ab092e8827712a96169.pdf