ارزیابی مقایسه‌ای روش‌های درون‌یابی در تخمین شاخص فرسایش‌پذیری معادله جهانی تلفات خاک (مطالعه موردی: دشت یزد- اردکان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد

2 دانشیار گروه محیط زیست و پژوهشکده مناطق خشک و بیابانی دانشگاه یزد

3 دانشیار گروه آبخیزداری دانشگده منابع طبیعی دانشگاه یزد

چکیده

فرسایش‌پذیری از عوامل اصلی و مؤثر در ایجاد فرسایش خاک است که به عنوان جز جدانشدنی از توابع ریاضی مدل‌های فرسایش همچون معادله جهانی تلفات خاک محسوب می‌شود. تحقیق حاضر در بخشی از دشت یزد- اردکان به عنوان یکی از دشت‌های تیپ مناطق خشک با هدف تعیین الگوی توزیع مکانی فرسایش‌پذیری خاک (K) و مقایسه روش‌های درون‌یابی ساده، معمولی و جهانی کریجینگ انجام شد. روش نمونه‌برداری طبقه‌بندی-تصادفی از 37 نقطه با توزیع تقریباً یکنواخت از عمق 10 سانتی‌متر خاک نمونه‌برداری انجام شد. نفوذپذیری با استفاده از روش حلقه‌ مضاعف اندازه‌گیری گردید. نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل و دانه‌بندی به روش هیدرومتری، مواد آلی به روش‌های استاندارد آزمایش شد. سپس شاخص فرسایش‌پذیری خاک با روش ویشمایر و اسمیت برآورد گردید. آزمون نرمال بودن داده‌ها انجام شد و با استفاده از تغییرنماهای ArcGIS9.3 الگوی تغییرات تعیین و پهنه‌بندی به روش‌های کریجینگ معمولی، جهانی، ساده و عکس مجذور فاصله برای ضریب K صورت گردید. از شاخص‌های میانگین مطلق اشتباهات، میانگین اریبی اشتباهات، ریشه دوم میانگین مربع خطا و درصد بهبود نسبی به منظور کنترل و اعتبارسنجی روش‌های درون‌یابی استفاده شد. شاخص فرسایش‌پذیری در دشت‌سر لخت در محدوده 0072/0 ± 0055/0، در دشت‌سر اپانداژ  0037/0 ± 005/0 و در دشت‌سر پوشیده  0133/0 ± 0173/0 تن ساعت بر مگاژول میلیمتر متغیر است. نتایج رسم نیم تغییرنما و انتخاب مدل مناسب بر آن نشان داد که در روش‌های کریجینگ ساده و جهانی مدل کروی و در کریجینگ معمولی مدل گوسی دارای بهترین برازش است. از لحاظ شاخص‌های MAE5، MBE5، RMSE و RI روش کریجینگ معمولی دارای صحت بیشتر و خطای کمتری است. در مجموع دقت روش‌های مختلف کریجینگ در تخمین ضریب K از روش عکس مجذور فاصله بیشتر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Evaluation of interpolation methods of estimation of soil erodibility factor of Universal Soil Loss Equation (Case study: Yazd- Ardakan plain)

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Fotouhi Firoozabad 1
  • Hamid Reza Azimzadeh 2
  • Ali Talebi 3
1 PhD student of Watershed management engineering, Yazd university, Iran
2 Associated professor of Environmental Engineering Department, Natural Rescources and Desert studies faculty, Yazd university, Iran
3 Associated professor of Watershed management of Natural Rescources, Desert studies faculty, Yazd university, Iran
چکیده [English]

One of the most important parameter of soil erosion is soil erodiblity. Soil erodiblity (K-USLE) plays the main role in mathematical function of erosion models as well as Universal Soil Loss Equation (USLE). In recent paper, the objectives are including determination the spatial pattern of soil erodibility of USLE in part of Yazd Ardakan plain as a typical arid plain of center of Iran and comparison and evaluation the kinds of kriging interpolation procedure consist simple, ordinary and universal. Soil was sampled in 37 points from 0-10 cm soil depth in almost uniform distribution by random classification sampling pattern. Infiltration was determined by double ring method. Soil samples were analyzed in laboratory with standard methods consist grain size distribution and organic matter. Soil erodiblity was calculated by method of Wischmeier and Smith. Normality test was carried out. ArcGIS 9.3 was applied to determine the spatial pattern of K-USLE and the effective parameters using simple, ordinary, universal and Inverse Distance Weighting (IDW) interpolation methods. MAE (Mean Absolute Error), MBE (Mean Bias Error), RMSE (Root Mean Square Error) and RI (Relative Improvement) were calculated for evaluation the interpolation procedures. K-USLE were varied at about 0.0055±0.0072, 0.005±0.0037 and 0.0173±0.0133 ton.hr/MJ.mm in fine, medium and coarse gravely plains, respectively. The result shows Gaussian model was fitted on ordinary kriging as well as spherical was applied  for simple and universal kriging. In addition, the result shows the ordinary kiriging have the minimum bias in compare to the else interpolating procedures. Finally, the kriging procedures are more accurate and precision than IDW.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soil Erodibility Zonation
  • Universal Kriging
  • Ordinary kriging
  • Simple Kriging
  • Inverse distance weighting