ارزیابی مدل توزیعی بیلان آبی ماهانه در برآورد رواناب حوضه در مناطق خشک ‏با استفاده از ‏GIS‏ و ‏RS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز یزد-اردکان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 مربی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی یزد

2 دانشیار، دانشکده جغرافیا و زمین‌شناسی، دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان

چکیده

کمبود منابع آب شیرین مهمترین محدودیت در حوزه‌های آبخیز مناطق خشک می‌باشد. بهترین راه حل برای این ‏مشکل حفاظت بهتر منابع آب موجود می باشد، از آنجایی که مقدار بارش و تبخیر و تعرق تغییرات زیادی در سطح ‏حوضه دارد، آب قابل استفاده نیز (در قالب رواناب سطحی و زیر‌سطحی) از نظر زمانی و مکانی با توجه به نوع بافت ‏خاک و نوع پوشش اراضی در سطح حوزه آبخیز متغیر می‌باشد. در این تحقیق مدل توزیعی ‏ بیلان آبی تورنت وایت- ‏ماتر که بر اساس نقشه‌های ماهانه بارش، تبخیر و تعرق پتانسیل حوضه  و نقشه ظرفیت نگهداری آب در خاک ‏ است، ‏برای حوضه یزد-اردکان به‌صورت توزیعی استفاده شد. نتایج مدل نشان داد که مقدار متوسط ارتفاع  رواناب سالانه ‏حوضه 7/66 میلی‌متر است که نیمی از آن به‌صورت جریان زیر‌سطحی می‌باشد که این رواناب از ارتفاعات به سمت ‏دشت و کویر سیاه‌کوه جریان می‌یابد.‏‎ ‎مقایسه آماری داده‌های دبی محاسبه و مشاهده شده در زیر حوضه پیشکوه ‏نشان  داد که ضریب همبستگی بین میانگین دبی محاسبه و مشاهده شده در محدوده فاصله اطمینان 90 درصد ‏داده‌های مشاهده شده قرار دارد، لذا می‌توان اظهار نمود که نتایج مدل در سطح اطمینان 90 درصد قابل قبول می‌‏باشد. همچنین، با استفاده از این روش می‌توان، میزان رواناب ماهانه حوضه‌های مشابه حوضه مذکور را برآورد نمود.‏

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of a distributed monthly water balance model to ‎determine catchment runoff in arid region using RS and GIS ‎‎(A case study in Yazd-Ardakan basin)‎

نویسندگان [English]

  • Jalal Barkhordari 1
  • Trahel Vartanian 2
1 Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Yazd, Iran
2 Associate of Prof., Geography and Geology department, Yerevan State Unversity, Armania
چکیده [English]

Fresh water is becoming a scarce resource of the arid region. The only option left to ‎manage with this situation is to conserve water resources. Since the amount of rainfall and ‎evapotranspiration rate vary within a watershed, available water for surface and ‎groundwater recharge also varies both on spatial and temporal scales. Moreover, ‎groundwater recharge (and ultimately the total water yield) is directly influenced by the ‎soil texture and land cover in the watershed.‎
In this study, the distributed Thornthwaite-Mather water balance model for the Yazd-‎Ardakan catchment in Iran was developed based on monthly precipitation, potential ‎evapotranspiration maps and water holding capacity map. The amount of annual runoff ‎from the catchment predicted by the model is 66.7 mm‏,‏‎ which is accumulated in the plain ‎and then salt desert. Half of discharge is contributed by the direct runoff and the ‎groundwater contribution is significant.‎
A statistical comparison of the estimated and the measured stream flow of Pishkouh show ‎the mean monthly and mean annual estimated and measured stream flows, the correlation ‎coefficient between measured and estimated stream flows, the mean monthly and annual ‎percentage error of estimation and the 90% confidence interval for the mean stream flow. ‎Since the study of water balance using the TM method with the help of remote sensing ‎and GIS was found to be very helpful in determining the amount of monthly runoff in an ‎arid region like the Yazd-Ardakan catchment.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thornthwaite-Mather method
  • surplus water
  • water holding capacity
  • Actual evapotranspiration
  • runoff
  • ‎subsurface