بررسی عوامل خاکی و فیزیوگرافی موثر بر شاخص‌های تنوع گیاهی در مراتع نیمه خشک (مطالعه موردی: مراتع خانقاه سرخ ارومیه)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه

چکیده

دستیابی به برخی از ویژگی‌های کمی و کیفی پوشش گیاهی از جمله تنوع گیاهی برای مرتعداران جهت اعمال مدیریت صحیح، ضروری می‌باشد. به منظور مطالعه شاخص‌های تنوع گیاهی، مراتع حوزه آبخیز خانقاه سرخ با مساحتی بالغ بر 2000 هکتار در محدوده ارتفاعی 1400 تا 2400 متر از سطح دریا در استان آذربایجان غربی انتخاب شد. 3 تیپ گیاهی با نام‌های Astragalus microcephalus - Acanthophyllum microcephalum  Pteropyrum aucheri - Astragalus microcephalus  و  Pteropyrum aucheri - Prangus uloptera در منطقه پراکنش بیشتری دارند. در هرتیپ، دو منطقه معرف و در هر منطقه معرف، نمونه‌برداری از پوشش گیاهی و خاک در 30 پلات یک متر مربعی انجام شد. سپس تنوع گیاهی با استفاده از سه شاخص غنای گونه‌ای (سیمپسون، شانون- وینر و هیل 1) و یک شاخص یکنواختی (سیمپسون) در مناطق معرف محاسبه و مقایسۀ میانگین جهت آنالیز آماری مناطق معرف مورد نظر استفاده گردید. بافت، نیتروژن، کربن آلی و اسیدیته خاک نیز در مناطق معرف اندازه‌گیری شد. برای تشخیص عوامل موثر در شاخص‌های تنوع گیاهی از رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که تنوع گیاهی در منطقه معرف اول تیپ گیاهی Astragalus microcephalus – Acanthophyllum microcephalum  به نسبت سایر مناطق بیشتر می‌باشد. بررسی رابطه بین شاخص‌های تنوع گیاهی با بعضی از عوامل خاکی و فیزیوگرافی با استفاده از رگرسیون چندمتغیره نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر روی شاخص‌های تنوع گیاهی در نظر گرفته شده دارای اثر منفی بود. افزایش درصد شیب، دامنه شاخص‌های یاد شده را افزایش داد که علت این امر احتمالا تخریب و چرای بیش از حد تیپ‌های مرتعی در شیب‌های پایین و حذف این عوامل مخرب در شیب‌های بالاتر بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying edaphic and physiographic factors affecting plant diversity in semi-arid rangelands (Case study: Khangah-Sorkh rangeland, Urmia)

نویسندگان [English]

  • Behnam Bahrami 1
  • Reza Erfanzadeh 2
  • Javad Motamedi 3
1 Graduated M.Sc. Student of Range Management, Faculty of Natural Resources, University of Tarbiat Modares, Noor, Iran
2 Faculty of Natural Resources, University of Tarbiat Modares, Noor, Iran
3 Faculty of Natural Resources, University of Urmia, Urmia, Iran
چکیده [English]

Achievement of quantitative and qualitative parameters for rangeland vegetation such as plant diversity is essential for proper management. To study plant diversity indices, Khangah-Sorkh with an area of over 2000 hectares of rangeland watersheds in the range of 1400 to 2400 m elevation above sea level, in West Azarbaijan Province was selected. There are three plant types in the region with names of Astragalus microcephalus – Acanthophyllum microcephalum؛ Pteropyrum aucheri – Astragalus microcephalus؛ Pteropyrum aucheri – Prangus uloptera. In each type two key regions and in each key area, cover and soil sampling was conducted in 30 plots of 1‌m2. Then, the diversity of plant species was calculated using three richness indices (Simpson, Shannon - Weiner and Hill 1) and one evenness index (Simpson) in all key areas and the mean comparisons were used for statistical analysis of key areas. Tissue, nitrogen, organic carbon and soil pH were measured in key areas. To identify factors affecting plant diversity indices, multiple regression was used. Results showed that plant diversity in the first key region in the types of Astragalus microcephalus - Acanthophyllum microcephalum is higher than other regions. Studying the relationship between plant diversity with some soil and physiographic factors using multivariate regression analysis showed that elevation had negative effect on the considered plant diversity indices. The percent of hillside increased the mentioned factors which is probably due to the destruction and too pasture degradation and over-grazing on lower slopes and eliminating these destructive factors in the higher slopes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • plant diversity
  • Multivariate regression
  • Rangeland types
  • Khangah-Sorkh of Urmia