کیفیت علوفه گونه‌های مهم مرتعی در مراتع نیمه استپی منطقه قره باغ ارومیه (مطالعه موردی: مراتع خانقاه سرخ ارومیه)

ارزانی, حسین; معتمدی, جواد; حاجی زاده, نسیم; احمدی, احمد

doi:10.22092/wmej.2014.106890

کیفیت علوفه گونه‌های مهم مرتعی در مراتع نیمه استپی منطقه قره باغ ارومیه (مطالعه موردی: مراتع خانقاه سرخ ارومیه)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

² استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه

³ دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁴ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی

10.22092/wmej.2014.106890

چکیده

آگاهی از جوابگوئی علوفه مرتع به نیاز روزانه واحد دامی چراکننده در مرتع، یکی از موارد ضروری در تعادل دام و مرتع می‌باشد. به ‌همین منظور در پژوهش حاضر، از 6 گونه مرتعی Bromus tomentallus،Koeleria cristata ، Festuca ovina، Teucriom poliom،Helichrysum globiferum، kotschyanus Thymus که از گونه‌های مهم و مورد چرای دام در مراتع نیمه استپی قره‌باغ ارومیه می‌باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در سال 1387 نمونه‌برداری شد. در هر مرحله، 3 نمونه و برای هر نمونه 9 پایه گیاهی قطع شد. پس از اندازه‌گیری درصد ازت (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) گونه‌های مورد مطالعه؛ مقادیر پروتئین خام (CP)، ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) آنها به منظور اطلاع از حد بحرانی‌شان برای تامین نیاز روزانه واحد دامی محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از تجزیه واریانس دو طرفه (GLM) و به‌ منظور مشاهده منابع تغییرات درون گروهی، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که؛ بیشترین مقدار پروتئین خام (20/10 درصد)، متعلق به گونه Teucrium polium و بیشترین مقدار ماده خشک قابل هضم‌ (01/55 درصد) و انرژی متابولیسمی (35/7 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) مربوط به گونهHelichrysum plicatus است. کمترین مقدار پروتئین خام (07/7 درصد)، ماده خشک قابل ‌هضم (13/46 درصد) و انرژی متابولیسمی (84/5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه Festuca ovina می‌باشد. بر مبنای نتایج مذکور و با در نظر گرفتن سهم گونه‌ها در ترکیب گیاهی مرتع، میانگین مقادیر پروتئین خام مراحل مختلف رشد شامل؛ مرحله رویشی، گلدهی و بذردهی به ترتیب عبارتند از؛ 22/13، 13/8 و 03/5 درصد که در مراحل رویشی و گلدهی بیشتر و در مرحله بذردهی، کمتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی می‌باشد. میانگین مقادیر ماده خشک قابل هضم در مراحل مختلف رشد به ترتیب؛ 07/58، 55/49 و 08/43 درصد می‌باشد که در مرحله رویشی، بالاتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری واحد دامی و در مرحله گلدهی و بذردهی کمتر است. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در مراحل مختلف رشد به ترتیب عبارتند از؛ 87/7، 42/6 و 32/5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک که در مراحل مورد مطالعه، کمتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی می‌باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان‌های مختلف چرا، یکسان نمی‌باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. طبیعی است که بسته به شرایط سال ممکن است، کیفیت علوفه گیاهان قدری تغییر یابد ولی به دلیل هزینه بر بودن تعیین کیفیت علوفه، می‌توان از نتایج مذکور به منظور برآورد نیاز روزانه دام در سال‌های مختلف استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Forage quality of range species in semi steppe rangelands of Ghareh Bagh of Urmia

نویسندگان [English]

Hossein Arzani ¹
Javad Motamedi ²
Nasim Hajizadeh ³
Ahmad Ahmadi ⁴

¹ Professor of the Faculty of Natural Resources of Tehran University

² Assistant Professor of Faculty of Natural Resources of Urmia University

³ Master's degree in pastoralism, faculty of natural resources, University of Tehran

⁴ Faculty member of West Azerbaijan Agriculture and Natural Resources Research Center

چکیده [English]

Information of forage quality index are of paramount importance in animal and rangeland management. To that end quality of important common forage spices in Ghareh Bagh semi steppe rangelands, was determined. In the present study, 6 species were sampled at three different phenological stages (vegetative, flowering and seeding) in 2009. All species were belonged to most important plant type of study site. Forage quality index namely; crude protein (CP), acid detergent fiber (ADF), dry matter digestible (DMD) and metabolisable energy (ME) were determined to meet animal requirements in maintenance condition. Analysis of variance was used to compare the index among species and different growth stages. Specific differences were evaluated by Duncan’s test. The results showed that maximum value of crude protein (10.20%) belonged to Teucrium polium and maximum value of dry matter digestibility (55.01%) and metabolisable energy (7.35 Mj/Kg/DM) were belonged to Helichrysum plicatus. The minimum value of crude protein (7.07%), dry matter digestiblility (46.13%) and metabolisable energy (5.84 Mj/Kg/DM) recorded for Festuca ovina. Average crude protein values for different phenological stages were 13.22, 8.13 and 5.03% with higher value for vegetative and flowering stages and with values lower than critical amount (7%) to meet animal maintenance requirements in seeding stages. Average dry matter digestibility values for different phenological stages were 58.07, 49.55 and 43.08 with higher value for vegetative stage and with values lower than critical amount (50%) to meet animal maintenance requirements in flowering and seeding stages. Metabolisable energy in vegetative, flowering and seeding stages were 7.87, 6.42 and 5.32 Mj/KgDM espectively with lower than critical level (8Mj) to meet a animal unit maintenance requirement. This suggests that desirable quality of pasture forage at different times grazing is not same and determination of daily animal units requirement based on forage quality is needed. It is clear that forage quality is changed with variation of weather, but due to the expense of determination forage quality is very high, can use the results of this research for estimate of animal requirement in different yearsKeywords: forage production, rainfall and temperature variables, arid rangeland, protected area of Kalmand .

کلیدواژه‌ها [English]