اثر آتش‌سوزی بر تراکم و تنوع بانک بذر خاک (مطالعه موردی: مراتع حاجی‌قوشان گنبدکاووس)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه گنبد کاووس

10.22092/wmej.2015.107047

چکیده

بانک بذر خاک به‌منظور مدیرت مرتع بدلیل بازبابی تنوع زیستی جوامع رویشگاهی پس از بروز شرایط نامطلوب و یا تخریب از اهمیت بسزایی برخوردار است. آتش‌سوزی توسط فعالیت‌های انسانی بر فرایندهای اکولوژیکی مربوط به بانک بذر خاک و ساختار جوامع رویشگاهی اثر می‌گذارد.  این تحقیق در سال 1390 به‌منظور بررسی اثر آتش‌سوزی بر پوشش گیاهی مراتع حاجی قوشان در شمال شهرستان گنبد که در سال 1389 آتش‌سوزی شده، در دو منطقه شاهد و آتش‌سوزی شده انجام شد. نمونه‌برداری از بانک بذر خاک بر روی ترانسکت در طول شیب در دو عمق 0-5 سانتی‌متر و 5-10 سانتی‌متر به عمل آمد و با  استفاده از روش کشت گلخانه‌ای، ترکیب گونه‌ای، تراکم بانک بذر خاک بررسی گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که آتش‌سوزی باعث کاهش تنوع گونه‌ای در سطح منطقه گردیده است. اما میزان تراکم بانک بذر در عمق‌های مورد بررسی در دو منطقه تفاوت معنی‌داری با یکدیگر نداشته است. در منطقه شاهد گونه Poa bulbosa با 76/17 % و گونه Stellaria media با 69/12%  جزء گیاهان غالب این منطقه محسوب می‌شوند. در منطقه آتش‌سوزی شده نیز Stellaria media با 44/18% و Poa bulbosa با 63/15 % در بانک بذر خاک غالب‌ترین گونه‌های تشکیل دهنده را تشکیل دادند. میانگین تراکم بذر در منطقه شاهد و در عمق اول 5/337 و در عمق دوم 96 بذر در متر مربع ثبت گردید. ولی میانگین تراکم بذر در منطقه آتش‌سوزی شده، در عمق اول خاک 5/282 و در عمق دوم 70 بذر در متر مربع ثبت گردید. بیشترین تراکم بذر در عمق اول خاک مشاهده گردید. نتایج بدست آمده از آنالیز غنا و تنوع بذری در دو منطقه شاهد و آتش‌سوزی  نشان داد، میزان غنا و تنوع گونه‌ای منطقه شاهد نسبت به آتش‌سوزی بیشتر بوده، همچنین تنوع و غنای در عمق اول هر دو منطقه نسبت به عمق دوم بیشتر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fire effects on density and richness of soil seed bank (Case study: Haji-Ghoushan Rangelands of Gonbad Kavous)

نویسندگان [English]

  • Sina Sarabi
  • Ommolbanin Ebrahimi
  • Majid Mohammadesmaili
  • Hamed Rouhani
Gonbad Kavos University
چکیده [English]

Soil seed bank is important for range management because it contains propagules of species that may be considered desirable or undesirable for site colonization after management and disturbance events. However, human-caused fire can affect ecological processes related to soil seed bank and vegetation structure. In order to determine the effects of burning on the seed bank, we germinated soil samples from burned and unburned plots in Haji-Ghoushan located in the Northern part of Gonbad city (Golestan Province) where human-caused fires in September 2010.  In controlled laboratory conditions the total number of seedlings, number of families and subfamilies found in the upper (0-5 cm) and lower (5-10 cm) layers of soil within burn and no burn plots were recorded. Our research indicated that the total seedling density was higher in first depth than in second depth, and lower in burned site than unburned site; however, differences were non-significant but the number of seedlings varied significantly with depth. Twenty-four species were identified in unburned site. The species numbers in the seed bank of burned site were 18. The majority of the family was Poaceace, which was common to the two treatments. In unburned site, Poa Bulbosa and Stellaria media accounted for 17.76 % and 12.69 %, respectively of the seedling population. In the burned site we found Stellaria media and Pao Bulbosa accounted for 18.44 % and 15.63%, of the seedling population respectively. The densities of soil seed banks were highest at first depth in unburned and burned site with 337.5 and 282.5 m2. In the deeper depth, the density of soil seed banks was 96 and 70 m2 in unburned and burned sites, respectively. Species richness and diversity were obtained higher in unburned site than burned site and were higher in the upper depth than the lower depth in both sites.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • fire
  • Soil seed bank
  • habitat
  • Density
  • richness
  • Haji-Ghoshan rangelands