بررسی تأثیر فیلترهای سنگریزه‌ای در بهینه‌سازی نفوذ و افزایش ذخیره رطوبتی سامانه‌های سطوح آبگیر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان، تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران

2 کارشناس محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،تبریز، ایران

3 مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران

10.22092/wmej.2016.113505

چکیده

استمرار خشکسالی‌های اخیر استان آذربایجان­شرقی باعث کاهش چشمگیر منابع آبی قابل دسترس شده و در همین زمان، سطح زیر کشت باغات و اراضی زراعی به­صورت بی­رویه و نامتناسب با تغییرات اقلیمی توسعه پیدا کرده ­است. از آنجایی که بالاترین میزان مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی است، لذا تحقیق در زمینه استفاده از منابع آب جایگزین و روش‌های صرفه‌جویی در مصرف بهینه آن بسیار ضروری است. امروزه، استحصال آب باران یکی از روش‌های عملی و کارآمد در این زمینه به­حساب می‌آید. تحقیق حاضر با هدف استفاده از فیلتر سنگریزه‌ای به منظور بهینه‌سازی نفوذ آب استحصالی از نزولات جوی و افزایش ذخیره رطوبتی در منطقه ریشه گیاه به­صورت پایلوت در سطح یک هکتاری دامنه‌های جنوب­غربی کوه عون ابن علی تبریز صورت گرفته است. این تحقیق در قالب بلوک کاملاً تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار انجام گرفت. تیمارها شامل: تیمار شاهد(A)، سامانه با جمع­آوری سنگریزه و پوشش گیاهی از سطح آن همراه با فیلتر سنگریزه‌ای( تیمار B)، سامانه با جمع­آوری سنگریزه و پوشش گیاهی از سطح آن بدون فیلترسنگریزه‌ای (تیمار C)، سامانه نیمه عایق با فیلترسنگریزه‌ای( تیمارD) و سامانه نیمه عایق بدون فیلتر سنگریزه‌ای (تیمار E) بودند. تأثیر فیلتر سنگریزه‌ای در میزان نفوذ و افزایش ذخیره رطوبتی در دو عمق 20 و 50 سانتیمتری با استفاده از دستگاه TDR بعد از هر بارندگی اندازه‌گیری گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که میزان رطوبت تیمارD در عمق 20 (با میانگین 94/35) و عمق 50 سانتیمتری(با میانگین 56/30) بطور معنی­داری بیشتر از سایر تیمارها است(p<0.05). عملکرد فیلتر سنگریزه‌ای همراه با عایق نمودن سطح سامانه باعث کاهش چشمگیر مصرف آب نهال‌ها شده ­است. در نتیجه می‌توان اذعان داشت که استحصال آب باران از طریق سطوح عایق و نفوذ آن از طریق فیلتر سنگریزه‌ای راه‌کار مناسبی جهت مقابله با خشکسالی کشاورزی بوده و سهم بسزائی در تأمین آب مورد نیاز این بخش خواهدداشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of the gravel filters effect’s in influence optimization and the increasing of Soil moisture storage in Rainwater catchment system levels

نویسندگان [English]

  • Jamshid Yarahmadi 1
  • Mohammad Ebrahim Sadeghzadeh 2
  • Davood Niknezhad 3
  • Karim Mehrvarzmughanlou 3
1 Assistant Professor, Department of Soil Conservation and Watershed Management Research, Center for Research and Education of Agriculture and Natural Resources of East Azerbaijan Province, Organization, Research, Education and Promotion of Agriculture, Tabriz, Iran
2 Expert Researcher, Center for Research and Education of Agriculture and Natural Resources of East Azerbaijan Province, Organization of Research, Education and Extension of Agriculture, Tabriz, Iran
3 Center for Research and Education of Agriculture and Natural Resources of East Azerbaijan Province, Organization of Research, Education and Promotion of Agriculture, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Prolonged recently drought in East Azerbaijan has significantly been caused decreasing in the availability of water resources. In this time, gardens and cultivated area has been increased as irregular and disproportional in terms of climate changes. As the highest rates of water consumption is in the agricultural sector, it is very necessary to investigate the alternative water resources and optimization methods in water supplying. Now day, Rainwater harvesting is one of the practical methods for this mean. This research project was executed(in1ha area) with aims to apply gravel filter to infiltration and optimization as well as increasing water storage of harvested rain water into plant root zone. Research area is located in southwest hillslope of Own-Eb neh-ali mountain of Tabriz city. This project was conducted as Randomized Complete Block with five treatments and four replications. Treatments included: Treatment A, control, Treatment B, system by collecting pebbles and vegetation cover from its area with gravel filter, Treatment C, system by collecting pebbles and vegetation cover from its area without gravel filter, Treatment D, system by semi isolated area and gravel filter and Treatment E, system by semi isolated area without gravel filter. The effect of Gravel filter on the penetration rate and increasing of the water storage, were measured in 20 and 50 cm depths using TDR after each rainfall event. Results showed that mean soil moisture rate in Treatment D (semi-isolated system with gravel filter) in both 20 and 50 cm depth are 35.94 and 30.56 respectively and significantly higher than other treatments (p<0.05). Gravel filter performance associated with isolated system significantly reduced the water consumption of planted seedling. According to obtained results can be confirmed that rainfall harvesting though insulation levels and penetration of the collected water through gravel filter is a suitable solution to deal with agricultural drought and also it have a significant role in agriculture water supplying.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rainwater catchment system levels
  • Gravel Filter
  • Rainwater Harvesting
  • Own-Eb neh-ali