اثر کشت برخی گیاهان علوفه ای سازگار با شرایط دیم، بر کاهش رواناب، رسوب و پایداری خاک دانه ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 اســتادیار پژوهشی بخش تحقیقات جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشــاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران

2 دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشــاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران

چکیده

مقدمه و هدف
امروزه در راستای مبارزه با مشکل فرسایش خاک، استفاده از روش‌های جدید به جای روش‌های سنتی برای شناخت صحیح‌تر و انجام برنامه‌ریزی‌های مناسب­تر ضروری است. ارزان­ترین و مناسب­ترین راه حفاظت خاک، استفاده از پوشش گیاهی است. ازاین‌رو با توجه به هزینه‌های بسیار و اثرهای زیان‌آور زیست­محیطی روش­های سازه‌ای (مکانیکی) در مقایسه با روش­های زیستی حفاظت خاک، این پژوهش با هدف بررسی کاشت دو رقم ماشک علوفه­ ای به‌عنوان راهکار زیستی، اقتصادی و دوستدار محیط‌زیست و تأثیر آنها بر کاهش رواناب، رسوب و بهبود خصوصیت‌های خاک انجام شد.
مواد و روش‌ها
این بررسی با استفاده از کرت‌های آزمایشی استاندارد با ابعاد 1/8×22 متر و شیب 9% انجام شد، به­ طوری‌که جمعاَ نه کرت آزمایشی شامل سه تیمار و سه تکرار در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی نصب و اجرا شد. سه تیمار بررسی‌شده در این آزمایش شامل ماشک مراغه، ماشک گلشن و گندم بومی منطقه (تیمار شاهد) بود که کاشت بذر رقم‌های ماشک بررسی‌شده هم­زمان با کشت گندم در پاییز برای مدت دو سال متوالی 1399 و 1400 انجام شد. سرانجام، میانگین داده­ های به­ دست آمده‌ی رواناب و رسوب و پایداری خاک­دانه­ ها مقایسه و تجزیه و تحلیل آماری شد.
نتایج و بحث
گیاهان علوفه ­ای بررسی‌شده به‌طور کلی بر کاهش رواناب و رسوب خروجی از کرت­های آزمایشی اثر قابل توجهی داشتند که این یافته نشان‌دهنده‌ی اهمیت و نقش مهم استفاده از این گیاهان در راستای اهداف حفاظت خاک و آب است. در منطقه‌ی بررسی‌شده به‌طور خاص ماشک علوفه ­ای مراغه در کاهش رواناب و رسوب عملکرد عالی داشت، ازاین‌رو در این منطقه کاشت این گیاه به‌منظور حفاظت خاک و آب در مقایسه با دیگر گیاهان بررسی‌شده، در اولویت است. در تیمارهای بررسی‌شده پایداری خاکدانه ­ها نیز برای دوره‌ی آزمایش تغییر معنی ­داری نشان نداد. بنابراین برای مدت دو سال، پایداری خاک­دانه­ ها تغییر نمی‌کند و برای مشاهده‌ی تغییر در این ویژگی خاک نیاز به مدت زمان بیشتری است.
نتایج این پژوهش اثر قابل توجه کاربرد گیاهان علوفه ­ای، به ویژه ماشک­ های علوفه ­ای مراغه و گلشن را بر کاهش رواناب و رسوب در راستای اهداف حفاظت خاک و آب بیش از پیش آشکار ساخت. در راستای حفاظت خاک و آب و کمک به معیشت ساکنین هر منطقه استفاده از گیاهان علوفه ­ای دیم با خصوصیت‌های گیاهی مناسب (مانند ساختار ریشه‌ای و ساقه‌ی قوی و متراکم و نیز سطح پوشش مناسب) و سازگار با شرایط اقلیمی توصیه می‌شود. همچنین انجام آبیاری اولیه و آبیاری در مرحله‌های مهم رشد گیاه علوفه ­ای دیم استفاده‌شده در شرایط خشک‌سالی و کم بارش توصیه می ­شود. انجام پژوهش‌هایی با هدف بررسی تاًثیر شدت بارندگی، اندازه‌ی بارندگی، رطوبت خاک، بافت خاک و خصوصیت‌های شیمیایی خاک بر کارایی گیاهان علوفه ­ای دیم در حفاظت آب و خاک پیشهاد می‌شود. همچنین بررسی رابطه‌ی بین اقلیم‌های گوناگون، ریخت‌شناسی و آب­ شناسی سراب و کارایی گیاهان علوفه­ ای دیم در راستی‌آزمایی کیفی و کمی رواناب نیز پیشنهاد می ­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impact of Cultivating Some Legumes Compatible with Rainfed Conditions on Runoff and Sediment Reduction, and Soil Aggregate Stability

نویسندگان [English]

  • Iman Saleh 1
  • Majid Khazaei 1
  • Hamid Reza Peyrovan 2
  • Behrouz Vaezi 3
1 Assistant Professor, Forests, Rangelands and Watershed Management Research Department, Kohgiluyeh and Boyerahmad Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Yasuj, Iran
2 Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3 Research Instructor, Kohgiluyeh and Boyerahmad Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Yasuj, Iran
چکیده [English]

Introduction and Objective
Nowadays, it is necessary to use new methods to resolve the issue of soil erosion instead of traditional methods in order to achieve more accurate knowledge and appropriate planning. The cheapest and most appropriate way to conserve the soil is to use vegetation. Therefore, considering the high costs and adverse environmental effects of mechanical methods compared to biological methods of soil conservation, the present study aims to investigate the effect of planting two varieties of fodder vetch as a biological, economic and environmentally friendly solution to reduce runoff, sediment and improve soil properties.
Materials and Methods
This research was carried out using standard experimental plots with dimensions of 22 × 1.8 meters and a slope of 9%, so that totally nine experimental plots including three treatments and three replications were applied and executed in the form of a randomized complete block design. The three treatments studied in this experiment included Maragheh vetch, Golshan vetch and native wheat of the study region (control treatment), and the studied vetch varieties were planted simultaneously with wheat cultivation in the fall in two consecutive years, 2020 and 2021. Finally, the mean data of runoff, sedimentation and stability of soil aggregates were compared and statistically analyzed.
Results and Discussion
In general, the studied fodder plants had a significant effect on reducing the runoff and sediment generated from the experimental plots, which shows the importance and role of these plants for the purposes of soil and water conservation. In particular, Maragheh fodder vetch showed excellent performance in reducing runoff and sediment in the study area, therefore planting the mentioned varieties in order to conserve soil and water is prioritized in the study area. The stability of soil aggregates also did not show any significant difference in the studied treatments during the experimental period. Therefore, it can be concluded that the stability of soil aggregates will not change within two years, and more time is needed to observe the change in this soil characteristic.
Conclusion and Suggestions 
The results of this research revealed the significant effect of using forage plants, especially Maragheh and Golshan forage plants, on reducing runoff and sediment in line with the goals of soil and water protection. The use of fodder legumes compatible with the climatic conditions of each region that have suitable plant characteristics such as a strong and dense root and stem system as well as a suitable canopy in order to conserve soil and water and improving the livelihood of the residents of the region and also carrying out early irrigation and supplementary irrigation is recommended in the important stages of the plant growth under drought and low rainfall conditions. Also, conducting researches that investigate the effect of rainfall intensity, amount of rainfall, soil moisture, soil texture and chemical properties of soil on the effectiveness of dry fodder plants in water and soil conservation, as well as the relationship between different climatic, morphological and hydrological conditions of upstream and the effectiveness of dry land fodder plants in the qualitative and quantitative control of runoff, is suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biological method
  • soil conservation
  • Golshan
  • Maragheh
Angers DA, Mehuys GR. 1993. Aggregate stability to water. In: Carter MR (Ed) Chapter 61. Soil Sampling and Methods of Analysis. CRC Press, Boca Raton, Florida, pp. 651–657.
Blanco-Canqui H, Lal R. 2010. Principles of soil conservation and management. Springer, 617 p.
Borin M, Bigon E. 2002. Abatement of NO3–N concentration in agricultural waters by narrow buffer strips. Environmental Pollution, 117 (1): 165–168.
Ekhtesasi MR, Jafari M, Fatahi Ardakani A. 2020. Economic prioritization of watershed management projects based on the impact on water. Soil and Plant Resources, 11 (22): 132–141. (In Persian).
Esmali A, kavian A, Jafarian Z, Kavianpoor A. 2015. Effect of vegetation covers on decreasing runoff and soil loss using rainfall simulation in Nesho rangeland, Mazandaran province. Geography and Environmental Planning, 26(2): 179–190. (In Persian).
Gholami L. 2007. Preparation of a model for estimating the sediment production of showers in a part of the Qeshlaq watershed in Kurdistan province. MS. Thesis, Watershed Engineering, Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University, 152 p. (In Persian).
Golabi MH, Iyekar C, Minton D, Raulerson CL, Drake JC. 2005. Watershed management to meet water quality standards by using the vetiver system in Southern Guam. Australian Journal of Dairy Technology, 9(1): 63–70.
Kavian A, Saleh I, Habib Nezhad M, Jafarian Z. 2018. The impact of some vegetative buffer strips on runoff and loss of nitrate and phosphate in rainfed lands of Sari, Iran. Journal of Water and Soil Conservation, 25(4): 1–25. (In Persian).
Kaviani M, Aghaei P, Nekouei Sh. 2012. Determination of native and effective wheat species of Isfahan province in dealing with soil erosion. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research, 7(27): 11-19. (In Persian).
Khosropour, N. 2018. Investigating the economic value of soil protection function of pasture vegetation. Proceedings of the 7th National Conference on Pasture and Pasture Management of Iran, 8-9 May, Karaj, Iran. 252 p. (In Persian).
Natural Resources and Watershed Management Organization of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province. 2020. https://kohgiluye.frw.ir/
Kim MS, Min HG, Lee SH, Kim J-G. 2018. A Comparative study on poaceae and leguminosae forage crops for aided phytostabilization in trace-element-contaminated soil. Agronomy, 8(105): 1–13.
Lee KH, Isenhart TM, Schultz RC, Mickelson KS. 1999. Nutrient and sediment removal by switchgrass and cool-season filter strips in Central Iowa, USA. Agroforestry Systems, 1999(44): 121–132.
Mahdian M. 2005. Investigating the situation of land degradation in Iran. Proceedings of the 3rd National Conference on Erosion and Sedimentation, University of Tehran, 12 p. (In Persian).
Nikkami D, Arabkhedri L, Razmjoo P, Ahrar M. 2004. Investigating the state of sediment suspension in the reservoirs of erosion plots and determining the accuracy of their sampling. The final report of a research project, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, 67 p. (In Persian).
Pezeshkpour P. 2016. The secret of the survival of underground vetch and its role in the restoration of pastures and the stability of production systems in dry areas. Quarterly Journal of Mowj, 1395(154): 81–85. (In Persian).
Refahi H. 1999. Wind erosion and its control. Publishing and Printing Institute of Tehran University, 319 p. (In Persian).
Sadati nejad SJ, yazdani moghadam Y, Khazayi M, vali A. 2015. Study of soil erodibility using geostatistics way (Case study: Province of Kohgiluyeh Boyer Ahmad).  Desert Ecosystem Engineering Journal, 4(6): 43–54. (In Persian).
Sadeghifar M, Beheshti al agha A, Pourreza M. 2017. Variability of soil nutrients and aggregate stability in different times after fire in Zagros forests (Case Study: Paveh Forests). Ecology of Iranian Forest, 4(8):19–27. (In Persian).
Saleh I, Kavian A, HabibNejad M, Jafarian Z. 2017. A field study of the efficiency of vegetative buffer strips in water and soil conservation. Iranian Journal of Soil and Water Research, 48(1): 205–216. (In Persian).
Tang C, Liu Y, Li Z, Guo L, Wu A, Zhao J. 2021. Effectiveness of vegetation cover pattern on regulating soil erosion and runoff generation in red soil environment, southern China. Ecological Indicators, 2021(129): 1–9.
Natural Resources and Watershed Management Organization of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province. 2021. https://kohgiluye.frw.ir/