بررسی نقش عوامل موثر بر بروز سیلاب اسفند 1397 کیاکلا مازندران با استفاده از مدل HEC-RAS

کریمی, ولی الله; هادیان امری, محمد علی

doi:10.22092/wmrj.2024.364406.1564

بررسی نقش عوامل موثر بر بروز سیلاب اسفند 1397 کیاکلا مازندران با استفاده از مدل HEC-RAS

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ بخش حفاظت خاک و آبخیزداری/ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران/ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

² استادیار مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، گروه حفاظت خاک و آبخیزداری

10.22092/wmrj.2024.364406.1564

چکیده

در میان انواع بلایای طبیعی، سیل شایع‌ترین فاجعه در سراسر جهان است که پیامدهای زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی را برجای می‌گذارد. دشت‌های سیلابی و مناطق مجاور رودخانه‌ها به‌دلیل شرایط خاص، فضاهای مناسب برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شوند و همواره درمعرض خطرات ناشی از وقوع سیلاب‌ها قرار دارند. سیل یکی از بلاها و رویدادهای طبیعی است که سالانه جان میلیون‌ها انسان را به خطر می‌اندازد.کشور ایران نیز از این بلا در امان نبوده و سالانه خسارات مـالی و جـانی زیـادی را در اثر سیل متحمل می-شود. تغییرات اقلیمی حاکی از کاهش مقدار کل بارندگی و بروز وقایع حدی نظیر خشکسالی و بارش‌های رگباری شدید در استان مازندران است. وقوع بارش‌های شدید که در مدت زمان کوتاه حجم زیادی از نزولات جوی را به همراه دارد غالبا باعث بروز مشکلات عدیده‌ای برای جوامع انسانی، گیاهی و جانوری می‌گردد. سیل مخرب 27 اسفند 1397 در شهرستان سیمرغ، خسارات مالی زیادی را به همراه داشته است. شبیه‌سازی‌‌های هیدرولیکی جریان سیل در رودخانه تلاراز بالادست شهر کیاکلا تا بعد از شهر، این امکان را فراهم می‌کند تا عوامل بروز آب‌گرفتگی شهر کیاکلا در اسفند 1397 را شناسایی کرده و از تکرار چنین پیشامدی جلوگیری نمود. هدف از انجام این پژوهش شبیه‌سازی هیدروگراف واقعه سیل27 اسفند 1397 رودخانه تلار در محدوده شهر کیاکلا با مدل کامپیوتری HEC – RAS می باشد. در بازه مطالعاتی 10 کیلومتری، سه پل نجارکلا، ملاکلا و برج خیل وجود داشته که مشخصات هندسی کامل این سه پل به همراه مختصات جغرافیایی، رقوم ارتفاعی و فواصل نقاط در 26 مقطع عرضی متوالی با استفاده از دوربین نقشه برداری تئودولیت و همچنین جی پی اس مولتی فرکانس ، برداشت شد. آنالیز توزیع فراوانی انجام شده با نرم افزار EasyFit بر روی داده‌های تاریخی دبی ایستگاه هیدرومتری کیاکلا نشان داد که دوره بازگشت پیک سیلاب لحظه‌ای 27 اسفند 1397 برابر 24 سال بوده است. شبیه‌سازی هیدروگراف سیلاب 27 اسفند 1397 بر روی بازه مورد مطالعه رودخانه تلار نشان داد که تمام مقاطع رودخانه و هر سه پل ظرفیت کافی برای عبور جریان را داشتند. آب‌گرفتگی شهر کیا کلا و روستاهای اطراف نه به واسطه نامناسب بودن ابعاد هندسی پل، بلکه به واسطه گرفتگی دهانه پل با تنه و سرشاخه‌های درختان حمل شده از بالادست حوضه به محل پل رخ داده است که این موضوع نیز همانند تعداد قابل توجهی از بلایای طبیعی موید عدم توجه و اهمیت دادن به عملیات آبخیزداری در حوضه‌های منابع طبیعی بالادست می‌باشد. تجاوزی به بستر رودخانه در مسیر مورد مطالعه صورت نگرفت ولی بخش اعظم باند حریم 20 متری دو طرف رودخانه با کاشت درختان مثمر مورد تجاوز قرار گرفته که البته هیچ تاثیری بر بروز آبگرفتگی های ناشی از سیلاب 27 اسفند سال 1397 در شهرذستان سیمرغ نداشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مدیریت سیلاب و خشکسالی

عنوان مقاله [English]

Investigation of Effective Factors Role on 18 March 2019 Floods of Kiakola in Mazandaran Province by HEC-RAS Model

نویسندگان [English]

Valiollah Karimi ¹
Mohammad Ali Hadian Amri ²

¹ Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Mazandaran Agriculture and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sari, Iran.

² Assistant Professor of Mazandaran Agricultural and Natural Resources Education and Research Center, Soil Protection and Watershed Management Department

چکیده [English]

Among the various natural hazards, floods are more frequent disaster in all around the world which has many environmental, social and economic affects. Flood plains and regions adjacent to rivers, since of special merits, has good space for socio- economical activities and always are in front of dangerous from flood events. Flood is one of the disasters and natural hazards which annually endangers millions of human life. Iran isn’t out of this hazards and bearing a huge financial damages and human causality every year.
Climate change shows reduction of total rainfall and emergence of extreme events like drought and heavy rain storm in Mazandaran province. Flash storm in short time make much volume of precipitation that induce various problems for human, plants and animals. 18 March 2019 floods had some financial damages in Simorgh City. Hydraulic simulation from upstream to downstream of Kiakola town causes to find the inundation factors and prevent to repeat of such events. Purpose of this research is simulation of floods in Telar river in Kiakola town by HEC-RAS model. The Study reach was 10 km with Three bridges, Najjarkola, Mollakola and Borjkheil. All geometric dimensions of bridges with geographic coordinates, See Level Elevations and distances of 21 cross sections which surveyed by Theodolite and GPS multi frequency device. Frequency distribution analysis were done by Easy Fit Software on historical discharge of Kiakola Hydrometric station showed that return period of peak discharge on 18 March 2019 hydrograph was 24 years. Simulation of 18 March 2019 hydrograph on study reach indicated that All cross sections and three bridges have enough capacity for water flow conveyance. Kiakola and Neighbor villages inundation caused by Bridge span obstacle which made by trunks, branches, garbage which carried out from upstream basins. It emphasis on the importance of watershed management to prevent the natural hazard events. There was no invasion to river beds in both sides in study reach, but majority of river limits in both sides were invaded by cultivation of fruits like citrus trees but had no influence on flood inundation. Keywords: Flood Discharge, Flood Simulation, HEC-RAS, Inundation.
Keywords: Flood Discharge, Flood Simulation, HEC-RAS, Inundation

کلیدواژه‌ها [English]