امکان سنجی استفاده از سامانه‌های پشتیبان تصمیم در مدیریت مشارکتی آبخیزها از دیدگاه گروه‌های مختلف ذینفع (مطالعه موردی: آبخیز چهل‌چای استان گلستان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

مدیریت منابع طبیعی از چالش‌های مهم در اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد که توجه خاص به ذینفعان و به کارگیری شیوهای نوین را می‌طلبد. در این راستا، باید به ذینفعان اجازه داده شود به صورت فعالانه در فرایند تصمیم‌گیری دخالت کنند و نظرات خود را در کلیه مراحل تصمیم‌گیری اظهار نمایند. سامانه‌های پشتیبانی تصمیم در مدیریت منابع محیطی تسهیل کننده این فرایند است. برای موفقیت استفاده از این نوع سامانه‌ها باید نظرات و بازخورد ذینفعان را در حین توسعه و نیز پس از تکمیل آن جمع‌آوری و مورد ارزیابی قرار داد. بدین منظور در این تحقیق پس از تهیه سامانه پشتیبانی تصمیم در راستای مدیریت مشارکتی و جامع برای آبخیز چهل‌چای استان گلستان به جمع‌آوری و ارزیابی نظرات ذینفعان نسبت به سامانه تهیه شده و کارکرد آن با تکمیل پرسش‌نامه طی مراجعه حضوری به پاسخ دهندگان پرداخته شده است. سپس نظرات گروه‌های مختلف استفاده کننده از سامانه با استفاده از آزمون‌های آماری (آزمون من- ویتنی و آزمون ویلکاکسون) و با بهره‌گیری از نرم افزار R مورد مقایسه قرار گرفت و اختلاف بین گروه‌ها از نظر پاسخ به سوالات مشخص شد. بر اساس یافته‌های تحقیق تفاوت بین جامعه مدیران، کارشناسان و برنامه‌ریزان با جامعه نمایندگان آبخیزنشینان و بهره‌بردارن در خصوص هر یک از سوالات در سطح 05/0 معنی‌دار  نمی‌باشد. با این وجود می‌توان گفت با آموزش مختصری از مبانی مدل، کارکردها و قابلیت‌های سامانه پشتیبان تصمیم به مدیران، کارشناسان و برنامه‌ریزان حوضه‌های آبخیز کشور، استفاده از این نوع سامانه‌ها می‌تواند به تصمیم‌گیری در مدیریت حوضه‌های آبخیز کمک نموده، فرایند تصمیم‌گیری را برای آنها آسان نماید و در برنامه کاری این گروه از ذینفعان قرار گیرد. اما برای گروه نمایندگان آبخیزنشینان و بهره‌برداران این مطالعه، با توجه به سطح آموزش در منطقه و نبود امکانات و اطلاعات کافی نسبت به سیستم‌های رایانه‌ای، استفاده مستقیم از این نوع سامانه‌ها در شرایط فعلی ممکن و موثر به نظر نمی‌رسد. برقراری ارتباط با گروه‌های تحصیل کرده در میان آبخیزنشینان و بهره برداران به منظور ارائه اطلاعات و تشکیل دوره‌های آموزشی برای آنها می‌تواند راه‌حل موثری برای رفع مشکل فوق باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The feasibility study on the use of decision support systems for participatory watershed management from the perspective of different groups of stakeholders (Case study: The Chel-chai Watershed, Golestan Province-Iran)

نویسندگان [English]

  • Ehsan Alvandi
  • Vahed bardi Sheikh
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
چکیده [English]

Natural resource management is among the important challenges encountered in most developing countries that requires explicit consideration of stakeholders’ interests as well as new techniques application. To do this, it is necessary to allow stakeholders to participate in decision making process and express their views across all stages of the process. Decision Support Systems (DSSs) as computer-based tools, assist stakeholders to reach their final informative decisions. To warrant the success of DSSs, it is crucial to bring together and assess the ideas, comments, and feedbacks of stakeholders during, and after the development process of a DSS. In this study, following the development of a DSS for the participatory integrated management of the Chel-chai Watershed in Golestan province, through conducting a filed survey and completing a questionnaire, the ideas and feedbacks received from the potential users of the Bayesian DSS were collected and assessed. The different groups of attendants in the survey were compared based on their responses using two statistical tests (the Mann-Whitney test and the Wilcoxon test) conducted in the R package.The results suggest the differences between groups of watershed managers and staff of the local and state offices for natural resource management to groups representatives of watershed communities in each of the questions is not significant at the 0.05 level. The results suggest that through a training course on principles, capacities, and functionalities of DSSs, for the group of managers and staff, the use of DSSs can assist this group of stakeholders in decision making process. As a result, application of DSSs can become a routine procedure for this group of stakeholders. In contrast, given the poor status of literacy and the computer skills of the watershed communities in the study area, the direct use of this type of computer-based systems is not expected and effective. Communication with some intellectuals among the watershed communities to provide some information and skills, can be an effective solution to the above shortcoming.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Decision Support System
  • Stakeholder
  • Participatory integrated management
  • The Chel-chai Watershed