نقش کانی اسمکتیت در زمین‌لغزش و فرسایش خندقی بر روی سازند آواری کشکان در حوضه مرک استان کرمانشاه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه

2 دانشگاه رازی کرمانشاه

10.22092/wmej.2016.109748

چکیده

سازند کشکان در منطقه زاگرس عمدتاً شامل رس، سیلت و ماسه سنگ با توپوگرافی تپه ماهوری و کاربری جنگل و دیمزار می باشد. این تحقیق در سرشاخه حوضه آبخیز مرک در استان کرمانشاه انجام گرفت. اهداف این تحقیق بررسی فرسایش غالب سازند مارنی کشکان و نهشته های حاصل از آن (پادگانه‌های آبرفتی) و نیز شناسایی کانی های غالب سازند و خاک حاصل از آن می باشد. نمونه های خاک سطحی و سازند از نقاط با فرسایش خندقی و لغزش در صحرا برداشت و مورد آزمایش قرار گرفت. شدت فرسایش با مدل MPSIAC برآورد گردید و کانی های خاک و سازند به روش تفریق پرتو ایکس شناسایی شدند. نتایج این بررسی نشان داد که لغزش و فرسایش خندقی به ترتیب در اراضی تپه ماهوری و نهشته های کم شیب وجود دارد که با ایجاد ترک های سطحی شروع می شوند. در پهنه های لغزشی، اسمکتیت کانی غالب سنگ و خاک این سازند بوده و کوارتز، کلسیت، دولومیت و کائولینیت کانی های همراه بودند. در فرسایش خندقی میکا-اسمکتیت کانی غالب، ورمیکولیت کانی بعدی و سایر کانیها همراه شبیه منطقه لغزش می باشد. شدت فرسایش سالانه منطقه لغزش و فرسایش خندقی با استفاده از مدل MPSIAC به ترتیب 66/16 و 50/12 تن در هکتار در سال برآورد گردید. فاصله زیاد بین لایه‏ای اسمکتیت موجب فرسایش پذیری خاک و پدیده واگرایی و در نتیجه تشکیل فرسایش تونلی و بریدگی عمدی می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Smectite mineral affecting landslide and gully erosion occurrence at the Kashkan Formation in the Merek watershed, Kermanshah province

نویسندگان [English]

  • Mosayeb Heshmati 1
  • Mohammad Gheytourei 1
  • Yahya Parvizi 1
  • Sara Heshmati 2
1 Agricultural and Natural Resources Research Center of Kermanshah Province
2 Razi University, Kermanshah
چکیده [English]

Kashkan Formation comprises marl and clay minerals and characterized by hilly lands with forest and rain-fed area as well as high soil degradation potential. This research was conducted at the Merek watershed located in the Zagros Mountains, Kermanshah, Iran. The objectives of this study were to determine the dominant erosion and soil and rock mineralogy at the Kashkan Formation and Older terraces. Soil and rock sampling and analysis carried out within study area where subjected to gully erosion and landslide occurrence. Land-use at these areas includes forest and rain-fed agriculture. Soil and rock minerals explored through XRD technique and erosion intensity was estimated using MPSIAC model. The results showed that landslide and gully were dominant erosion in the forest and agriculture area, respectively. Both gully and landslide are triggered via crust as the primary step in degradation process. Mineralogical results also explored that smectite is dominant mineral in the landslide area, whereas quartz, calcite and dolomite are the other respective common minerals. Mineralogical properties in the gully areas at the older terraces (originated from Kashkan Formation), dominated by mica/smectite and vermiculite and other minerals approximately were as same as landslide area. The respective soil erosion intensity in the forest and rain-fed were 16.66 and 12.50 t ha-1yr-1. However, high interlayer space of smectite contributes to soil erodibility and consequently dissolve phenomenon for piping process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Erosion Intensity
  • Forest Zone
  • Merek Watershed
  • Soil Mineralogy
  • Older Terraces