ابزار پشتیبان تصمیم‌گیری به‌منظور تعیین الگوی مکانی بهینه اقدامات آبخیزداری (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سد طالقان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 بخش تحقیقاتی حفاظت خاک و آبخیزداری- سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی

2 گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

3 گروه مهندسی آب، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

اقدامات آبخیزداری شامل ایجاد، بهبود و حفاظت پوشش گیاهی با هدف کاهش رواناب سطحی در سطح حوزه­های آبخیز صورت می­گیرد. پیشنهاد اقدامات آبخیزداری در مقیاس حوزه آبخیز نیازمند توازن بین مسائل مالی و هیدرولوژیک از طریق استفاده از روش­های بهینه­سازی است. در این پژوهش یک سامانه پشتیبان تصمیم­گیری (SWAT-GA) با هدف بهینه­سازی محل اجرای اقدامات مدیریتی آبخیزداری شامل بهبود پوشش گیاهی مراتع به­منظور کاهش حداقل 10، 15، 20 و 25 درصد رواناب سطحی، ایجاد شده است. این سامانه تصمیم­گیری به­صورت هم­زمان به­دنبال حداقل نمودن هزینه اجرای اقدامات پیشنهادی در حوزه آبخیز می­باشد. این سامانه برای شبیه­سازی رواناب و اثر اقدامات آبخیزداری در سطح حوزه آبخیز از مدل هیدرولوژیک SWAT  استفاده می­نماید، هم­چنین در این سامانه الگوریتم ژنتیک به­عنوان یک روش بهینه­سازی استفاده شده است. این سامانه در حوزه آبخیز طالقان با مساحت حدود 940 کیلومتر مربع واقع در رشته کوه البرز مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد که برای کاهش حداقل 10، 15، 20 و 25 درصد رواناب سطحی می­باید در 22، 35، 48 و 62 درصد از حوزه آبخیز طالقان عملیات بیولوژیک آبخیزداری انجام داد. هم­چنین حداکثر کاهش و افزایش رواناب پس از اجرای اقدامات پیشنهادی به­ترتیب در فصل بهار و تابستان روی داده است. مدیران با استفاده از این ابزار پشتیبان تصمیم­گیری قادرند بر اساس مقادیر هدف هیدرولوژیک گزینه­ بهینه اقدامات مدیریتی را انتخاب نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Decision Support Tool for Determination of WMPs Optimal Pattern (Case Study: Taleghan Reservoir Dam Watershed)

نویسندگان [English]

  • Hamzeh Noor 1
  • Mehdi Vafakhah 2
  • Mahnoosh Moghaddasi 3
1 Soil Conservation and Watershed Management Department, AREEo, Mashhad, Iran
2 Department of Watershed Management Engineering, College of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
3 Department of Water Engineering, College of Agriculture, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]

Watershed management practices (WMPs) include methods to create, enhance, and maintain vegetation to reduce surface runoff in the watershed. The implementation of  WMPs at the watershed scale is an ongoing challenge that needs to take into account trade-offs between hydrological and economic objectives using optimization algorithm. This research demonstrate a methodology and decision support tool that suggests the optimal location of biological watershed management practices (including improvement rangeland cover) which minimize the cost and simultaneously reduce surface runoff to target levels cases (i.e. 10%, 15%, 20% and, 25%) at watershed scale. The decision support tool (SWAT-GA) consists of a semi-distributed hydrologic model, Soil and Water Assessment Tool (SWAT) which simulation of runoff in watershed, a genetic algorithm (GA), which serves as the optimization engine for the location of biological watershed management practices across the rangeland of the watershed. The proposed method was then applied to Taleghan watershed with an approximate area of 900 km2 that located in Alborz Mountain, Iran. Results indicate watershed management practices should use in 22%, 35%, 48% and 62% of total area of watershed to reduction 10%, 15%, 20% and 25%, respectively. The maximum decrease and increase runoff after the implementation of WMPs have been occurring in the spring and summer, respectively. Using this decision support tool, for each level of target goals, decision makers can select the optimal combination of watershed management practices.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Integrated Watershed Management
  • Optimization Methods
  • Genetic algorithm
  • Taleghan Dam Watershed