بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی دشت هشتبندی، استان هرمزگان و پیآمدهای آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی- آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات سیرجان، ایران

چکیده

دشت هشتبندی در استان هرمزگان با شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، با تکیه بر منابع آبی زیرزمینی، یکی از قطب‌های مهم تولید کشاورزی کشور است. هدف این تحقیق بررسی کمیت و کیفیت آب‌های زیرزمینی قسمتی از دشت هشتبندی، شناسایی و ارزیابی پی‌آمدهای ناشی از افت تراز ایستابی و پیشنهاد راه‌کارهای مفید برای مشکلاتِ پیش‌رو است. همه‌ی اطلاعات هواشناسی، آب‌شناسی، آب‌ و زمین‌شناسی و جغرافیایی منطقه جمع‌آوری و  تحلیل شد. نقشه‌های کیفیت شیمیایی و هم‌عمق تراز آب زیرزمینی منطقه با نرم‌افزار سورفر رسم، و افت  تراز ایستابی، کسری مخزن و تغییرات شوری آب زیرزمینی در قسمت‌های مختلف دشت محاسبه شد. با استفاده از اطلاعات  تغییرات کمی و کیفی آب‌های زیرزمینی در چند سال اخیر، و با فرض ادامه‌ی روند کنونی تغذیه و تخلیه‌ی سفره، وضعیت 10 سال آینده نیز پیش‌بینی شد. طبق محاسبه‌های انجام‌شده، تراز آب زیرزمینی دشت در سال‌های گذشته همواره روبه‌کاهش بوده است، به‌طوری‌که از سال آبی 8382 تا 9392 با میانگین سالانه‌ی 5/0 متر (64/5 متر در دوره) افت کرده است. تخلیه‌ی کل سالانه‌ی آب زیرزمینی از چاه‌ها 09/40 میلیون مترمکعب، تغذیه‌ی سالانه‌ی محدوده‌ی دشت 89/38 میلیون مترمکعب و کسری مخزن 2/1 میلیون مترمکعب بوده است. از عوامل مهم افت آب زیرزمینی می‌توان به خشک‌سالی، برداشت بی‌رویه، افزایش سطح زیرکشت و تعداد زیاد چاه‌های برداشت اشاره نمود. نتایج تحقیق نشان دادند که برداشت بی‌رویه از سفره‌ی آب زیرزمینی دشت، پی‌آمدهایی مانند تغییر کیفیت آب زیرزمینی، افزایش آسیب‌پذیری دشت به خشک‌سالی و نشست زمین را نیز به‌دنبال داشته است. اگر بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و شرایط تغذیه و تخلیه در منطقه ی به‌شکل کنونی ادامه یابد، تا 10 سال آینده (تا سال 1403) تراز آب زیرزمینی بیش از 8/4 متر دیگر افت خواهد کرد. در این‌حالت اندازه‌ی افت در نواحی مرکزی دشت بیش از 12 متر خواهد بود، و ممکن است بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و زیست‌محیطی در منطقه شکل بگیرد. مهار برداشت آب، تعیین آب‌های کشاورزی، تغییر الگوی کشت و تهیه‌ی الگوی کشت بهینه با توجه شرایط زمین و اقلیم منطقه، بیان مشکلات و افزایش دانش بهره‌برداران، از یافته‌های این طرح در راه‌کارهای مدیریتی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Groundwater Over- Exploitation in the Hashtbandi Plain the Province of Hormozgan its Consequences

نویسنده [English]

  • Hamid Moslemi
M.Sc. of Natural Resources Engineering- Watershed Management, Islamic Azad University Branch Sirjan, Iran
چکیده [English]

The Hashtbandi Plain the Province of Hormozgan, is an arid and semiarid region. This plain is one of the major poles of agricultural products of the country. Which is dependent on the ground water resources. The aim of this study is to evaluate the quantity and quality of groundwater, identify and evaluate the consequences of indiscriminate exploitation of groundwater resources, and provide useful solutions in facing this problem Meteorological, hydrological, hydrogeological, and geographical data were collected and analyzed. Typical maps of groundwater chemical quality and iso-depth were prepared using the Surfer software. The drawdown of water level, reduction of storage volume and groundwater salinity changes were calculated in different areas of the plain. Qualitative and quantitative changes of groundwater aquifer are predicted for the next 10 years, using data from the past few years, assuming that the current trends of recharge and discharge of the aquifer is sustained. According to our calculations, the groundwater level has been consistently decreasing during the past years. The groundwater level has dropped 5.64 meters over a period of 11 years (2003–2014), with an annual average of 0.5 meter. The annual discharge of groundwater through wells is 40.09 Mm3, while the annual recharge was 38.89 Mm3, and therefore reduction of the storage volume has been 1.2 Mm3, per year. Results of this study showed that excessive exploitation of groundwater resources, followed by a series of problems such as changes in groundwater quality, increasing vulnerability to drought, land subsidence, change in the ecosystems and drying of fruit orchards. If the exploitation of groundwater resources continue at the current level in the study area, it is predicted that the groundwater levels will drop more than 8.4 meters over the next 10 years on average (until 2024). The amount of drop in groundwater level will reach more than 12 meters in the central part of plain, and this can cause social and economic and environmental crises in the region. Control of groundwater withdrawal, water pricing in agriculture, providing an optimal pattern with the soil and climatic conditions in the region, express problems and raise the level of knowledge of the beneficiaries are some of the management strategies, which have to be implemented if the water crisis is to be prevented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aquifer Depletion
  • Hashtbandi Plain
  • land subsidence
  • water table Decline
 
Esteller MV. Diaz-Delgado C . 2002 . Environmental effects of aquifer overexploitation: A case study in the highlands of Mexico. Environ Manage. 29(2):26678.
Ekrami M. Sharifi. ZA. Malekinezhad H. Ekhtesasi MR. 2012. Investigating the groundwater quality and quantity variations trend. Case Study: Yazd-Ardakan Plain, 2000s. Tolooe Behdasht. 10(34): 8291. (In Persian).
Esmailnejad D. Tavousi MT. Eskandari Sani M. 2014. Water crisis and the need to change the pattern of cultivation in arid areas: A case study of the south plains of Bardaskan. Geographical explorations of wilderness areas. 2( 3): 4162. (In Persian).
Ghazavi R. Ramezani M. 2017. Investigation the effects of precipitation change and groundwater overextraction on both quantitative and qualitative changes of groundwater (the Rafsanjan Plain). JournalHydrogeomorphology,  3(12): 111129.(In Persian).
Hellegers P. Zilberman D. Van Lerland E. 2001. Dynamics of agricultural groundwater extraction. Annual Meeting American Agricultural Economists Association. August 58, Chicago. P.118.
Hormozgan Regional Water Company. 2015. Data  wells piezometers plain Hashtbandi Hashtbandi. (In Persian).
Heidarizadi Z. Yaghobi S.  2017. Evaluating quantitative and qualitative changes in the aquifer of Abu-Ghoveyr Plain using geographical information system. Extension and Development of Watershed Management. 5(16): 9 – 16. (In Persian).
Javan J.FalSoleyman M. 2008. Water crisis and importance of water productivity in agriculture in dry area of Iran (Case study :the Birjand Plain). Geography and Development Iranian Journal. 6(11): 115138. (In Persian).
Khosroshahi M. 2008. The most important indicators of desertification in terms of water and introducing relevant research areas. Journal Forest and Rangeland. 74:?18-22.  (In Persian).
Jian, sheng Shi. Zhao, Wang. Zhaoji, Zhang. Yuhong, Fei. Yasong, Li. Feng’e, Zhang. Jingsheng, Chen .Yong, Qian. 2011. Assessment of deep groundwater over-exploitation in the North China Plain. Geoscience Frontiers. 2(4): 593598.
Moslemi H. 2015. Effect of Floodwater spreading on groundwater resources Hashtbandi plain - Hormozgan province. Masters Thesis in Watershed Management, Islamic Azad University Sirjan, 99 pages. (In Persian).
Najafi Alamdarlo H. Ahmadian M. khalilian S. 2013. Economic assessment of groundwater pricing policy in the Varamin Plain. Journal  of Agricultural Economics Research. 5(3) :137154. (In Persian).
Paidar A. Hajinejad A. Darini J. 2015. Prioriting of implementatins of exploitation from groundwatwes by MOORA teqique (Case study:  the Jiroft Plain). Arid regions Geographic Studies. 18:?118. (In Persian).
He QC. Liu WB. Li ZM. 2006. Land subsidence survey and monitoring in the North China Plain .Geological Journal of China Universities. 12 (2): 195209
Rodrıguez – Estrella T. 2012. The problems of overexploitation of aquifers in semi-arid areas: the Murcia Region and the Segura Basin (South-east Spain) case. Hydrol. Earth Syst. Sci. Discuss. 9: ? 5729–5756.
Samadi R. Behmanesh J. Rezaei H. 2015. Investigation of groundwater level changes trend (Case study: Urmia plain). J. of Water and Soil Conservation. 22(4): 8467. (In Persian).
Taghizadeh S. Soltani Gh. 2013. The impact of groundwater over-extraction on farmers welfare: The case of wheat producers in Fasa County. Journal of Agricultural Economics Research. 5(17): 122. (In Persian).